Centralna proslava biće upriličena u subotu i nedjelju, 21. i 22. maja 2016, uoči i na dan slave manastira Gradište i Buljarice – Prenos moštiju Sv. Nikole.

PROGRAM PROSLAVE:

Subota, 21. maj
18.00 – Večernja služba
19.00 – Duhovna akademija

Nedjelja, 22. maj
9.00 – Sv. Arhijerejska Liturgija (služi Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije sa sveštenstvom)

MANASTIR GRADIŠTE

U Paštrovićima, malobrojnom plemenu koje naseljava primorsku oblast od Bečića na zapadu do Buljarice na istoku, manastiri su baštinili ne samo duhovnu već i svjetovnu istoriju. U manastirima se narod učio vjeri i pismenosti, slavio sopstvenu prošlost i nadao se boljoj budućnosti. Svoj identitet izgrađivao je i sačuvao u pet starih pravoslavnih manastira koliko ih ima na području Paštrovića. Jedan od njih, manastir Gradište, predstavljao je i još uvijek predstavlja posebno važan centar u duhovnoj vertikali paštrovskog naroda.

Manastir Gradište podignut je na uzvišenju u Buljarici, a njegovo ime vezuje se za toponim gradina – u značenju ostatak naselja ili utvrđenja koje je tu moglo postojati prije osnivanja manastira. Arheološkim istraživanjima u porti manastira pronađeni su ostaci starije, vjerovatno antičke, građevine, kao i nekoliko grobova iz perioda rimske uprave u ovom kraju. Prvi pisani pomen ovog manastira potiče iz povelje srpskog kralja Milutina s početka XIV vijeka. Manastir Gradište je vjekovima, do Prvog svjetskog rata, bio važna filijala (metoh) manastira Dečani.

Današnji kompleks manastira sastoji se iz tri crkve, manastirskog konaka, pomoćnih objekata i groblja. Prema narodnom predanju, centralna manastirska crkva posvećena Sv. Nikoli, zaštitniku pomoraca i putnika, potiče iz 1116. godine. Ostale crkve posvećene su Uspenju Bogorodice i Sv. Savi.

CRKVA SV. NIKOLE
Sadašnji izgled dobila je početkom XVII vijeka, a sagrađena je na temeljima starije bogomolje. Ima polukružnu apsidu i zvonik na preslicu sa tri okna. Unutrašnjost je ukrašena kornišem sa četiri pilastra, koji na svodu prelaze u lukove. Crkva je živopisana 1620. godine, a freske je izradio pop Strahinja iz Budimlja, vrlo ugledan majstor zidnog slikarstva toga vremena. Istoričari umjetnosti smatraju da je njegov rad u crkvi Sv. Nikole najosmišljeniji i najkompleksniji primjer zidnog slikarstva postvizantijskog perioda sačuvan na tlu Paštrovića.
Izuzetni ikonostas u crkvi Sv. Nikole oslikao je 1795. godine „grešni zograf iz Risna Vasilije Rafailović“, kako je sam zabilježio ovaj slikar-ikonopisac iz čuvene bokokotorske slikarske porodice Dimitrijević-Rafailović.

CRKVA USPENjA BOGORODICE
Filijalna crkva Uspenja Bogorodice, locirana na manastirskom groblju. Predstavlja primjer jednostavne jednobrodne kamene seoske crkve sa polukružnom apsidom i zvonikom. Na osnovu ktitorskog natpisa zna se da je crkva podignuta 1620. godine, i da ju je, kao i crkvu Sv. Nikole, tada freskopisao pop Strahinja iz Budimlja.

CRKVA SV. SAVE
Filijalna crkva Sv. Save, jednobrodna je građevina, koja svojim istaknutim položajem dominira okolinom. Smatra se da je podignuta na temeljima starije bogomolje, a u pisanim izvorima pominje se da je postojala još 1500. godine. Crkva je u vrijeme igumana Inokentija Pavlovića i arhimandrita Sinesija Davidovića dobila današnji izgled. Sazidana je 1855. godine, u pasovima od crvenog i bijelog klesanog kamena, sa zvonikom na preslicu sa tri okna.

RIZNICA
Manastir Gradište bio je ne samo centar duhovnosti ljudi iz ovog dijela Paštrovića nego i središte obrazovanja, kulture i pismenosti. Manastir je imao bogatu riznicu, fond crkvenih i svjetovnih dokumenata, a u prošlosti je bio i administrativni centar parohije od Reževića do Spiča (Sutomora).

Osim na ikonostasima, u manastiru se čuvaju i druge vrijedne ikone. U manastiru Gradište napisan je prvi srpski Bukvar, koji je 1597. godine štampan u Veneciji, zajedno sa Molitvenikom za putnike. Ove knjige su napisali jeromonah Stefan od Paštrovića i inok Sava, dečanski monah, takođe rodom iz Paštrovića.

U kuli od koje su danas vidljivi samo temelji, nekada se nalazila stara narodna škola, koja je do početka Drugog svjetskog rata bila u sklopu manastirskog konaka. Trinaestog jula 1941, italijanski okupatori su, u znak odmazde zbog antifašističkog ustanka naroda ovog kraja, zapalili konak i uništili najveći dio arhiva i crkvenih dragocjenosti.

Manastir Gradište dobija svoj sadašnji izgled sredinom HH vijeka, zaslugom igumana Borisa Kažanegre, starješine manastira Praskvica. Od 1972. godine o manastiru brine i uređuje ga sadašnji nastojatelj, arhimandrit Pavle Kalanj. Svojim monaškim mirom i vanvremenim mediteranskim ambijentom koji ga ispunjava, manastir Gradište je danas jedan od najljepših sakralnih kompleksa na cijelom Primorju, ostavljen Crkvi, vjernom narodu i ljudima iz Paštrovića da ga sačuvaju i uzdignu.