Foto: portal RTV Budva

Jedan je od najistaknutijih predstavnika folklornog realizma. Cilj njegove političke aktivnosti bio je poboljšanje ekonomskog položaja Boke. Takođe se zalagao za razvijanje svijesti i razumijevanja o široj nacionalnoj zajednici. Ostao je zapamćen i po istaknutoj borbi za nacionalne interese i pomaganje u borbi protiv tuđinštine.

Djetinjstvo i obrazovanje

Ljubiša je rođen u Budvi, u tadašnjem Austrijskom carstvu. Njegov otac, mornar po zanimanju, zvao se Mitar. Otac je često izbivao iz kuće, a umro je kada je Stefanu bilo 14. godina. Majka mu se zvala Kata i bila je domaćica. Otac i majka u Budvu su se doselili iz Paštrovića, prije nego što se Ljubiša rodio. Obrazovao se uglavnom na italijanskom jeziku, iz razloga što u njegovoj blizini tada nije bilo osnovne, a ni srednje škole na maternjem jeziku. Često je izostajao iz škole jer je morao raditi kako bi pomogao svojoj porodici, koju je zadesilo siromaštvo poslije očeve smrti.

Nadoknađivao je propuste u školi čitajući sve knjige koje su mu došle pod ruku. Ljubav prema nacionalnoj književnosti rodila se tokom čitanja djela Vuka Karadžića. Zahvaljujući njegovom samostalnom učenju, postao je istaknuti intelektualac. U Budvi je proveo veći dio života. Većinu tadašnjeg stanovništva u primorskim gradićima živjeli su od ribolovstva, moreplovstva, zanatstva, sitne trgovine. Izdvajala se gradska aristokratija, koja je iako u manjini, uživala sve privilegije. Italijanski jezik i kultura dominirali su Primorjem, u javnoj upravi italijanski jezik je bio obavezan. Kada ne napunio 19. godina radio je na poziciji sekretara grada Budve. Na ovoj poziciji ostao je skoro dvije decenije, tačnije do 1861. godine.
Posao opštinskog sekretara primorao ga je da više proučava postojeće zakone, pa su obični ljudi često smatrali da je Stjepan advokat, te mu dolazili da im rješava razne pravne probleme. Čak je počeo pisati sudske spise i angažovao se kao branilac na lokalnom sudu. Njegovo stečeno znanje i sposobnost koju je pokazivao, uticali su na to da postane javni bilježnik, bez polaganja pravosudnog ispita.

Stefan Mitrov Ljubiša bio je oženjen, porodičan čovjek. Godine 1844. vjenčao se sa Sofijom Ćelović. Sofija je od Ljubiše bila starija godinu dana. Rođena je u Budvi. Njen otac zvao se Joko, a majka Pola. Vodili su porijeklo iz Risna. Stjepan i Sofija imali su sedmoro djece. Sinovi su se zvali Ljubomir, Veselin Georgije, Dimitrije Stanislav (Mitar) i Trifun Niko, a ćerke Draginja, Eufemija, Ljubezna Poleksija. Poznata pjevačica Marina Perazić njegova je čukununuka. U bliskom srodstvu bio je sa mitropolitom Visarionom Ljubišom, poglavarom Crnogorske pravoslavne Crkve. Porodične tragedije i nemaština bile su sastavni dio Ljubišinog života. Doživio je smrt svojih četvoro djece.
Stefan Mitrov Ljubiša književnim radom bavio se od svoje mladosti, iako je svoja najvažnija djela napisao u posljednjih deset godina života.


Djela:

„Opštestvo paštrovsko u okružju kotorskom“ (1845. godine) „Nekrolog Njegošu“ (1851. godine) „Boj na Visu“ (1866. godine) „Šćepan Mali“ (1868. godine) „Kanjoš Macedonović“ (1870. godine) „Prodaja patrijare Brkića“ (1870. godine) „Skočidjevojka“ (1873. godine) „Krađa i prekrađa zvona“ (1874. godine) „Pop Andrović, novi Obilić“ (1874. godine) „Pripovijesti crnogorske i primorske“ (1875. godine) „Gorde“ ili „Kako Crnogorka ljubi“ (1878. godine) „Pričanja Vuka Dojčevića“ (1879. godine)

Politička karijera :

Od 1860. godine počinje ozbiljna politička karijera Stjepana Mitrova Ljubiše. U to vrijeme postaje poslanički kandidat za državni Sabor u Beču. Naredne godine postao je član dalmatinske delegacije, kojoj su osnovni ciljevi bili pregovori pri banskoj konferenciji u Zagrebu. Godine 1861. izabran je za poslanika na Dalmatinskom saboru i Carskom vijeću u Beču. Na ovim funkcijama ostao je sve do 1876. godine. U njegovoj borbi za ravnopravnost jezika značajan je datum 30. avgust 1861. godine, kada je na iznenađenje javnosti, na sjednici Bečkog parlamenta prisutnima se obratio jezikom svoga naroda. Ovim činom postigao je ravnopravnost jezika u zakonodavnoj vlasti. Sa počastima je primljen od strane Kneza Nikole u Cetinju, 1869. godine. Isto tako, u stalnom kontaktu je bio sa Jovanom Ristićem. Njegovom zaslugom dobijena je od Beča i samog cara, znatna pomoć za obnavljanje porušenih kuća i građevina nakon Bokeljskog ustanka, koga je, iako bezuspješno, ličnim naporima pokušao spriječiti. Značajnu ulogu imao je u njegovom smirivanju. U tom periodu, 1970. godine, postao je predsjednik Dalmatinskog sabora. U svojstvu predsjednika Dalmatinskog sabora ostao je punih osam godina, a ovaj period proveo je u Zadru. Uspio je u svojim naporima da se u Kotoru uspostavi zasebna pravoslavna eparhija, sa vladikom na čelu. Njegovim zaslugama izgrađena je nova škola u Krivošijama, kao i nova pristaništa u Kastel-Lastvi (današnjem Petrovcu) i Risinu. Godine 1875. car Franjo Josip stigao je u posjetu Boki i Dalmaciji, a Ljubiša je bio u njegovoj pratnji. Mnogo političkih protivnika, koji su se zalagali za njegov slom, dobio je na osnovu stava oko ujedinjenja Dalmacije i Hrvatske. Iako je dobio podršku birača na izborima 1876. godine, uprkos žestoko vođenoj propagandi protiv njega, osporena je procedura izbora i poništen je njegov mandat. Ovom prilikom održao je istorijski govor, kojim je otkrio sve zakulisne radnje vođene protiv njega. Posljednja godina i smrt Stjepan Mitrov Ljubiša pred kraj života vrijeme je provodio većinom u Beču. Te godine u posjetu mu je došla supruga Sofija, zajedno sa jednom ćerkom. Iako poljuljanog zdravlja, odlučio se na putovanje u Cetinje u oktobru 1978. godine, kako bi prisustvovao vladičenju rođaka Visariona Ljubiše. Ovo je ujedno njegov posljednji boravak u rodnom kraju. Vraćajući se u Beč, na putovanju je prehlada prerasla u bronhitis, koji je kasnije rezultirao teškom upalom pluća.


Foto: portal RTV Budva

Umro je 11. novembra 1878. godine, u 55. godini života. Sahranjen je u Budvi. Njegov grob se nalazi pored crkve Svete Trojice u Starom gradu. Stanje njegove imovine u trenutku smrti vidi se iz dokumenta Sreskog suda u Kotoru. Ovaj dokument ujedno je i dokaz da se Stefan Mitrov Ljubiša, kroz svoje političko djelovanje, nesebično zalagao za interese svoga naroda, lišen bilo kakvih ličnih interesa, jer je, na nesreću sebe i svoje porodice, umro kao siromah.



Izvor: www.biografija.org