prof. dr Saša Popović, Foto: Media Biro

On je kazao da je cilj organizovanja konferencije bio da se ekonomski problemi regiona Zapadnog Balkana sagledaju u širem vremenskom okviru i kroz razmjene ekspertskih mišljenja i poslovnih iskustava doprinese unapređenju nacionalne ekonomije i snaženju regionalne saradnje.

Naveo je da je preko 30 panelista, među kojima su bili predstavnici međunarodnih organizacija, profesori univerziteta, ugledni privrednici i drugi, iznijelo svoje stavove pred oko 300 učesnika konferencije iz više zemalja. Pored kvalitetnih panel diskusija realizovani su i poslovni susreti predstavnika biznisa iz zemlje i regiona.

Privredna komora Crne Gore je, takođe, u saradnji sa Forumom privrednih komora Jadransko-jonske regije, 10. oktobra organizovala 13. Kongres ženskog preduzetništva, koji je okupio istaknute regionalne stručnjake i žene iz biznisa.



Osnovni zaključci i preporuka koji mogu biti dobar putokaz za biznis zajednicu, kreatore politika i društvo u cjelini:


• Globalna i regionalna politička nestabilnost značajno ugrožavaju poslovne perspektive Zapadnog Balkana. Poslovna zajednica regiona izražava zabrinutost zbog posljedica te nestabilnosti na bezbjednost, psihološki i ekonomski integritet građana ovog regiona.

• Pored ispunjavanja pristupnih kriterijuma od strane zemalja kandidata, harmonizacija interesa članica EU je preduslov uspješnog procesa pridruživanja regiona Zapadnog Balkana Evropskoj uniji.

• Javno-privatni dijalog je izgubio na intenzitetu i kvalitetu nakon pandemije COVID19. Neophodan je veći nivo koordinacije u artikulaciji zahtjeva biznis zajednice.

• Evidentan je nizak nivo finansijske pismenosti građana u regionu Zapadnog Balkana, koji postaje vidljiviji s promjenama razvojnih paradigmi. Preporuka finansijskim i drugim institucijama je da se finansijska i uopšte biznis edukacija poboljša.

• Problem ekonomskih migracija iz Zapadnog Balkana ka zemljama sa boljim radnim oportunitetima i višim nivoom životnog standarda ozbiljno ugrožava privredne potencijale ovog regiona. Značajan humani kapital koji region stvara, koristi se za stvaranje nove vrijednosti u zemljama izvan ovog regiona.

• Preduzetnici mogu sačuvati eksternu konkurentnost smanjenjem karbonskog otiska svojih proizvodnih i uslužnih aktivnosti. Za to su potrebni paketi pomoći malim i srednjim preduzećima, kojima bi se podstaklo smanjenje karbonskog otiska.

• Inflacija je ozbiljan problem koji pogađa ekonomije regiona. Potencijalni problem postoji u prelivanju inflacije sa velikih ekonomija na male, usljed visoke uvozne zavisnosti malih ekonomija.

• Turizam je dobra dodatna djelatnost, ali ne i jedini osnov rasta nacionalnih ekonomija. Industrijski sektor je zapostavljen. Potrebno je razvijati i stimulisati prerađivačku industriju, koja može biti najveći generator nove vrijednosti.

• Inovacije nisu nužno radikalne promjene, već unapređenje postojećih rješenja. Zato je neophodno stalno preispitivanje postojećih rješenja u svim aspektima ekonomske aktivnosti.

• Pristupanje EU ostaje strateški spoljnopolitički prioritet regiona Zapadni Balkan (WB6), koji pristupanjem Uniji u nju unosi 5,1% teritorije, 4% stanovnistva, ali svega 0,8% BDP-a EU. Predlog faznog pristupanja 2030. i kreiranje EU 30+, veliki je izazov za projekat integrisane digitalne, zelene i konkurentne EU, veliki izazov za sve nas.

• Integracija je investicija. Održivost jača sa boljom pripremom za članstvo. Međutim, očekivanja da Crna Gora može pojedinačno ući u EU su se istopila i regionalni pristup ponovo dobija na aktuelnosti.